حق طلاق مرد و شرایط پشیمانی از آن؛ آیا مرد می‌تواند زن را بلاتکلیف بگذارد؟

💡 مقدمه: حق طلاق مرد، یک امتیاز قانونی

در نظام حقوقی ایران، حق طلاق اصولاً در اختیار مرد قرار دارد. این موضوع، که ریشه در فقه اسلامی و ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی دارد، همواره محل بحث و گفت‌وگوهای فراوان بوده است. در حالی که مرد می‌تواند با مراجعه به دادگاه و پرداخت حقوق مالی زن، او را طلاق دهد، سوالات مهمی مطرح می‌شود: آیا این حق بدون هیچ محدودیتی است؟ مرد در چه شرایطی ممکن است از تصمیم خود پشیمان شود و آیا این پشیمانی، امکان بازگشت را فراهم می‌کند؟ و مهم‌تر از همه، آیا مرد می‌تواند با استفاده از این حق، زن را در وضعیت نامشخص و بلاتکلیفی رها کند؟ این مقاله قصد دارد به تمامی این پرسش‌ها پاسخ دهد و ابعاد مختلف حق طلاق مرد و پیامدهای آن را بررسی کند.

قانون چه می‌گوید؟ بررسی ماده 1133 قانون مدنی

ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی به صراحت بیان می‌دارد: “مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون، با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید.” این ماده، سنگ بنای حق یک‌جانبه طلاق برای مرد است. اما “رعایت شرایط مقرر” بسیار مهم است. این شرایط صرفاً به معنی پرداخت مهریه و سایر حقوق مالی زن نیست؛ بلکه شامل طی کردن مراحل قانونی، تلاش برای سازش و در نهایت، صدور گواهی عدم امکان سازش از سوی دادگاه است. مرد نمی‌تواند بدون طی این مراحل و بدون دلیل موجه، زن را بلاتکلیف بگذارد و از زیر بار مسئولیت‌های قانونی و شرعی خود شانه خالی کند.

جدول مقایسه انواع طلاق از دیدگاه پشیمانی مرد

تکالیف مالی مرد در طلاق

تصمیم مرد برای طلاق، هرگز او را از پرداخت حقوق مالی همسرش معاف نمی‌کند. این حقوق شامل مهریه، نفقه معوقه و ایام عده، اجرت‌المثل ایام زوجیت و نحله (در صورت عدم اثبات اجرت‌المثل) می‌شود. دادگاه پیش از صدور گواهی عدم امکان سازش، مرد را مکلف به تعیین تکلیف این موارد می‌کند. بنابراین، اگر مردی قصد طلاق داشته باشد اما از پرداخت این حقوق خودداری کند، دادگاه حکم طلاق را صادر نخواهد کرد. این فرآیند، خود مانعی برای بلاتکلیف گذاشتن زن از سوی مرد است.

پشیمانی مرد از طلاق؛ آیا همیشه امکان بازگشت هست؟

پشیمانی یک احساس انسانی است و ممکن است پس از هر تصمیمی، حتی تصمیم به طلاق، گریبان‌گیر فرد شود. اما قانون در این زمینه چه می‌گوید؟

• در دوران عده (طلاق رجعی): همانطور که در جدول بالا اشاره شد، در طلاق رجعی، مرد در مدت زمان عده می‌تواند بدون نیاز به عقد جدید، به همسرش رجوع کند. در این صورت، رابطه زوجیت به حالت قبل بازمی‌گردد و پشیمانی مرد به نتیجه می‌رسد. این رجوع می‌تواند با لفظ یا عمل باشد (مثلاً زندگی مشترک را از سر بگیرند).
• پس از اتمام عده (طلاق بائن یا رجعی بعد از عده): اگر طلاق از نوع بائن باشد (مانند طلاق خلع یا مبارات) یا اگر طلاق رجعی باشد اما دوران عده سپری شده باشد، دیگر امکان رجوع وجود ندارد. در این حالت، اگر مرد و زن تصمیم به بازگشت به زندگی مشترک داشته باشند، چاره‌ای جز اجرای عقد نکاح جدید نخواهند داشت.
• قبل از اجرای صیغه طلاق: طبیعی است که تا زمانی که صیغه طلاق جاری نشده و حکم طلاق در دفترخانه به ثبت نرسیده باشد، مرد می‌تواند از درخواست خود منصرف شود و زندگی مشترک را ادامه دهد.

زن بلاتکلیف: شمشیر داموکلس بلاتکلیفی بر سر زن

یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل در بحث طلاق، وضعیت “بلاتکلیفی” زن است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که مرد دادخواست طلاق می‌دهد اما به دلایل مختلف (مانند عدم توانایی پرداخت حقوق مالی، پشیمانی موقت، یا حتی آزار و اذیت روانی) فرآیند طلاق را ناتمام می‌گذارد و زن را در یک برزخ حقوقی رها می‌کند. در این شرایط، زن نه مطلقه محسوب می‌شود که بتواند ازدواج کند و نه به زندگی مشترک فعال خود ادامه می‌دهد.

راه‌های قانونی برای خروج از وضعیت بلاتکلیفی

یک مورد واقعی: داستان سارا و رضا

سارا و رضا ده سال بود که ازدواج کرده بودند. زندگی مشترکشان با چالش‌هایی همراه بود و رضا تصمیم به طلاق گرفت. او با مراجعه به دادگاه، دادخواست طلاق را ثبت کرد و مراحل اولیه را طی نمود. اما پس از چند جلسه دادگاه و زمانی که باید حقوق مالی سارا را می‌پرداخت، به یکباره از ادامه روند پرونده خودداری کرد. رضا به بهانه مشکلات مالی و احتمالاً پشیمانی، دیگر در جلسات دادگاه حاضر نشد و پرونده معلق ماند. سارا که در خانه پدری خود بود، نه توانایی ادامه زندگی مشترک را داشت و نه می‌توانست به دلیل عدم طلاق، مسیر جدیدی را در زندگی خود آغاز کند. او برای نزدیک به یک سال در وضعیت بلاتکلیفی شدید قرار گرفت.

سارا پس از تحمل فشارهای روحی فراوان، با راهنمایی یک وکیل متخصص، دادخواستی مبنی بر “طلاق به دلیل عسر و حرج” ارائه داد. وکیل سارا با استناد به عدم حضور رضا در جلسات دادگاه طلاق، عدم پرداخت نفقه و ترک منزل مشترک برای مدت طولانی، توانست عسر و حرج سارا را اثبات کند. دادگاه پس از بررسی شواهد و مدارک، به دلیل بلاتکلیفی طولانی‌مدت و سختی و مشقتی که این وضعیت برای سارا ایجاد کرده بود، حکم طلاق را صادر کرد. این پرونده نشان می‌دهد که حتی با وجود حق طلاق مرد، قانون راهکارهایی برای جلوگیری از سوءاستفاده و بلاتکلیف گذاشتن زن فراهم کرده است.

سخن پایانی: اهمیت مشاوره حقوقی

حق طلاق مرد در نظام حقوقی ایران، با وجود اختیاراتی که به مرد می‌دهد، با مسئولیت‌ها و محدودیت‌هایی نیز همراه است. مرد نمی‌تواند همسرش را به میل خود و بدون در نظر گرفتن قوانین و حقوق او، بلاتکلیف بگذارد. در صورت بروز چنین شرایطی، قانون راه‌هایی برای زن پیش‌بینی کرده تا از این وضعیت خارج شود. از این رو، برای هر دو طرفین دعوای طلاق، به ویژه در شرایط پیچیده و بلاتکلیفی، مشاوره با یک وکیل متخصص و باتجربه امری حیاتی است.